نشریه اکونومیست با پیش‌بینی رکود اقتصادی که در انتظار بازارهاست، اعلام کرد که شواهد نشان می دهد بازارهای اوراق قرضه، ارز و کالاها به مرحله هشدار رسیده اند.
تهران – اقتصادبرتر – ۲۸ مرداد ۹۸
با رصد بازارهای مالی به‌دنبال یافتن سودده ها در دریای پرتلاطم و مواج مارکت ها باشید. اطلاعاتی که از این بازارها منتشر می‌شود، نتیجه معاملات افراد متفاوت با اهداف متنوع است. قیمت‌ها منعکس‌کننده تلفیقی از احساسات، سوگیری‌ها و محاسبات خریداران هستند. اما با این وجود در مجموع بازارها بیانگر شرایط سرمایه‌گذاران و اوضاع زمانه هستند. معمول‌ترین نشانه معاملات بازارها، کوته‌بینی خریداران بوده است. معمولا آنقدر به ریسک ها بی توجهی می شود که دیگر کار از کار می‌گذرد. اما جو حاکم در بازارهای امروز، همانند یک دهه اخیر، کوته‌بینی وجود ندارد، بلکه دلهره ای است، که روزبه‌روز افزایش می یابد.
این دلهره بیش از همه در تمایل زیاد خریداران برای خرید امن‌ترین دارایی یعنی اوراق قرضه دولتی به چشم می خورد. در آلمان، جایی که طی هفته گذشته آمارها از کوچک شدن اقتصاد حکایت داشت، همه نرخ‌های بهره، از نرخ بهره سپرده‌های یک شبه گرفته تا نرخ بهره اوراق قرضه ۳۰ ساله، منفی هستند. سرمایه‌گذارانی که اوراق قرضه را می‌خرند و نگهداری می‌کنند، خسارت نقد تضمین‌شده دریافت می‌کنند. در سوئیس،به اوراق قرضه ۵۰ ساله نیز نرخ بهره منفی تعلق می‌گیرد. حتی در ایتالیای مقروض و بحران‌زده، اوراق قرضه ۱۰ ساله به شما بهره‌ای تنها ۵/ ۱ درصدی می‌دهد. در آمریکا اما این منحنی معکوس است به این معنا که نرخ بهره اوراق قرضه ۱۰ ساله، کمتر از نرخ بهره اوراق سه ماهه است. این موقعیت عجیب‌و‌غریب پیش‌درآمد رکود است. احساس وحشت و نگرانی در حوزه‌های دیگر نیز وجود دارد.
نرخ دلار در برابر بسیاری از دیگر ارزها بالاست. قیمت طلا در بالاترین سطح رکورد طی شش سال است. قیمت‌های مس که نمایانگر سلامت صنعت است، به شدت افت کرده است. به‌رغم توقیف تانکرهای نفت، قیمت‌های نفت به بشکه‌ای ۶۰ دلار افت کرده است. بسیاری از افراد بیم آن را دارند که این علائم عجیب‌و‌غریب از رکود اقتصادی حکایت داشته باشند. در هفته‌ای که گذشت، چین اعلام کرد که تولیدات صنعتی از سال ۲۰۰۲ با کندترین سرعت رشد همراه است. به‌نظر می‌رسد وقت آن فرا رسیده که توسعه اقتصادی آمریکا که عمر آن به یک دهه می‌رسد و طولانی‌ترین نمونه به ثبت رسیده است، جای خود را به رکود دهد. با توجه به اینکه هم اکنون نرخ‌های بهره تا این حد پایین است، توان مبارزه با یک رکود در کمترین سطح قرار دارد. سرمایه‌گذاران از این نگرانند که جهان درحال روی آوردن به سمت اقتصاد ژاپن است، ژاپنی که برای در هم شکستن غول تورم در تقلاست و در نتیجه مستعد عقبگرد است.
البته تاکنون رکود تنها یک ترس بوده است و نه یک واقعیت. اقتصاد جهان هنوز درحال رشد است، هرچند با گام‌هایی کندتر از ۲۰۱۸. پویایی آن دست‌کم در آمریکا مرهون وجود مصرف‌کنندگان است. تعداد مشاغل زیاد است، دستمزدها درحال افزایش‌اند، دسترسی به اعتبارات هنوز سهل است و ارزان‌تر شدن نفت به آن معنا است که پول بیشتری برای هزینه کردن وجود خواهد داشت.
پرسشی که مطرح است این است که با وجود جهش اقتصادی و عدم ورشکستگی اقتصاد جهان، چرا بازارها چنین مضطرب هستند؟ بهترین پاسخ این است که شرکت‌ها و بازارها در تقلا هستند تا با تنگناهای ناشی از نااطمینانی‌ها کنار آیند. این معضل و تعرفه‌های جنگ تجاری چین و آمریکا بیشترین آسیب را به اقتصاد جهان رسانده است. مرزهای این مجادله از واردات برخی فلزات صنعتی گرفته تا حوزه‌های وسیع‌تر محصولات نهایی را تا حد وسیعی درگیر کرده است . حتی عرصه‌های نو همانند زنجیره‌های عرضه فناوری و بعد از آن در ماه جاری ، ارزها هم درگیر این مناقشه شده اند. با ورود منازعات تاریخی ژاپن و کره‌جنوبی به حوزه تجارت، مشخص نیست که پای چه کشورهای دیگری به این درگیری کشیده می‌شود. از آنجا که بازگشت سرمایه‌گذاری‌های بزرگ دشوار است، شرکت‌ها تمایلی به سرمایه گذاری از خود نشان نمی دهند. یکی از شاخص‌های موسسه تحقیقاتی جی‌پی‌مورگان حکایت از آن دارد که هم‌اکنون سرمایه گذاری در سطح جهان رو به کاهش است. شواهد نشان می دهد سرمایه‌گذاری درحال محدود شدن است، نظرسنجی‌ها نشان می دهد اطمینان کسب‌وکارها کاهش یافته و تولیدات صنعتی دچار رکود شده اند. از سوی دیگر عملکرد اقتصادهای صنعت‌محور همانند آلمان نیز با چالش مواجه شده اند.
بانک‌های مرکزی هم دچار اضطراب هستند لذا سیاست‌هایشان را تسهیل می کنند. فدرال رزرو برای نخستین بار در یک دهه گذشته در ماه جولای، نرخ بهره را کاهش داد تا در برابر رکود ایمن باشد.احتمال دارد کاهش‌های بعدی نرخ بهره نیز در دستور کار فدرال رزرو باشد. بانک‌های مرکزی در برزیل، هندوستان، نیوزیلند، پرو، فیلیپین و تایلند پس از این اقدام فدرال رزرو نرخ‌های بهره خود را کاهش دادند.
*احتمال ازسرگیری بانک مرکزی اروپا برای خرید اوراق قرضه
به‌رغم همه این تلاش‌ها اما این ناآرامی ها می‌تواند به هشدار تبدیل شود و گسترش یابد و به رکود تبدیل شود. در این زمینه باید به سه نشانه توجه کرد : نخست دلار که نقش فشارسنج تمایل برای ریسک‌پذیری را ایفا می‌کند. هر چه سرمایه‌گذاران به دلار بیشتر روی آورند، به آن معناست که خطر بیشتری را پیش رو می‌بینند. دوم، مذاکرات تجاری چین و آمریکاست. سرنوشت این مذاکرات با توجه به انتخابات سال آینده آمریکا برای ترامپ اهمیت زیادی دارد. سوم، درآمد ناشی از فروش اوراق قرضه شرکت‌ها در آمریکاست. هزینه‌های تامین مالی تا حد قابل ملاحظه‌ای کاهش یافته است، اما مازاد درآمدی که سرمایه‌گذاران نیاز دارند تا بتوانند بدهی شرکت‌های پرریسک را بپردازند، افزایش یافته است. اگر ناآرامی ها افزایش یابد، برخی شرکت‌ها مجبور به کاهش دستمزدها یا سرمایه‌گذاری‌هایشان می شوند تا بتوانند نرخ‌های بهره سهامشان را بپردازند.
*افسانه صدیقی/خبرنگار
