قانون جدید چک که همه جا صحبت از آن است، چیست؟ نکات مهمی که لازم است درباره ثبت چک در سامانه صیاد و مزایای آن بدانید.
تهران – اقتصاد برتر – ۱۳ آذر ۹۹
به گزارش #اقتصادبرتر به نقل از رده، این روزها همه درباره قانون جدید چک حرف می‌زنند. چه خبر است؟ اتفاق ترسناکی افتاده؟ تصمیم متفاوت و سرنوشت‌سازی درباره این کاغذ پردردسر و بهادار اتخاذ شده؟
نه. اوضاع آنقدرها که نمایش می‌دهند یا در فضای مجازی برایش تیتر می‌سازند، عجیب و غریب نیست، تغییرات مفیدی که قبلا درباره‌اش شنیده بودیم، قرار است به اجرا دربیاید. اینجا -بدون هیجان‌زدگی- درباره‌اش حرف زده‌ایم و به مزایای چک صیاد پرداخته‌ایم.
چرا قانون جدید چک نقل محافل است؟
چک تا همین چند وقت پیش یکی از گرفتاری‌های بزرگ معامله در ایران بود. افراد از موجودی حساب یکدیگر خبر نداشتند و نمی‌دانستند چکی که به دستشان می‌رسد، به سرعت تبدیل به پول می‌شود یا نه؟ همه از وضعیت و تعدد زندانیان مالی، مشکلات چک حامل، چند دست چرخیدن چک و بسیاری مشکلات ریز و درشت دیگر خبر داریم. این گرفتاری‌های ناتمام، بانک مرکزی را به فکر انداخت تا قوانین جدیدی را برای چک تهیه و تنظیم کند. بانک مرکزی می‌گوید با قوانین جدید دنبال آن بوده که اعتبار از دست‌رفته را به چک‌ها بازگرداند.
قانون جدید چک در سال ۹۹ چیست؟
قانون «اصلاح قانون صدور چک» توسط نمایندگان مجلس شورای اسلامی در تاریخ ۱۳ آبان ۱۳۹۷ تصویب شد و طی همه این سال‌ها در رسانه‌ها کم‌وبیش به آن پرداخته شد. حتی بخشی از آن هم قبل از پایان مهلت قانونی توسط خود بانک مرکزی به اجرا رسید.
پس چرا حالا انقدر خبرساز شده؟ چون پس از گذشت تقریبا ۲ سال از زمان تصویب (مدت زمان قانونی ارائه شده به بانک مرکزی برای تهیه زیرساخت‌ها و مقدمه‌های لازم اجرای قانون)، حالا به موعد اجرای آن رسیده‌ایم. مهلت قانونی تمام شده و آذرماه باید قانون جدید، تمام و کمال اجرا شود.
بیشتر بخوانید: نحوه ثبت چک در سامانه صیاد چگونه است؟
چک صیاد چیست؟
اولین قدم آن بود که چک‌های ایران دارای ظاهر همسان شوند تا گرفتاری‌های حقوقی و فرآیند بررسی‌شان ساده‌سازی شود. بر اساس قانون جدید چک افراد موظف شدند از دسته‌چک‌های متحدالشکلی با عنوان چک صیاد استفاده کنند و چک‌های قدیمی منسوخ اعلام شد.
مهم‌ترین ویژگی چک صیاد این است که شماره منحصربه‌فردی روی هر برگه چک ثبت شده است. افراد با ارسال این شماره به پیامک ۷۰۱۷۰۱ می‌توانند از سوسابقه صاحب چک آگاه شوند و قبل از آنکه دیر شود معامله‌شان را برهم بزنند.
ببینید: فیلم:ثبت چک در سامانه صیاد از چه زمانی آغاز می‌شود؟
معطل حساب خالی نمی‌مانید
فایده دیگر قانون جدید چک اعتبارسنجی صاحب دسته چک است. در گذشته هرکسی می توانست حتی با حساب خالی چک بنویسد و طرف معامله‌اش را با وعده پر کردن حساب مدت‌های طولانی بلاتکلیف بگذارد. حالا دیگر از آن خبرها نیست و بانک مرکزی افراد را اعتبارسنجی می کند. با این شرایط افراد نمی‌توانند بیشتر از مبلغ اعتبارشان چک صادر کنند.
در گذشته همچنین دریافت کننده چک تنها می‌توانست از حساب متصل به چک برداشت کند و برداشت از سایر حساب‌های صاحب چک، مشروط به اجازه قوه قضاییه و فرآیند دشوارتری بود. با قانون جدید چک تمام حساب‌های بانکی افراد به دسته‌چک‌شان متصل است و اگر حساب اصلی متصل به چک خالی بود، بانک‌ها اجازه دارند که از تمام حساب‌های صاحب چک برداشت کنند.
مجرم سریع به دام می‌افتد
یکی دیگر از ویژگی‌های قانون جدید چک این است که برخلاف گذشته می‌توانید به سرعت مجرم را به دام بیاندازید. چطور؟
در گذشته اگر فردی چک بلامحل صادر می‌کرد، دارنده چک نمی‌توانست اموالش را توقیف یا او را ممنوع‌الخروج کند. او برای این کار مجبور بود دادخواست تنظیم کند و به دادگاه برود تا در نهایت دادگاه چنین حکمی دهد. حالا این فرآیند حذف شده و افراد می‌توانند بدون ثبت درخواست و حکم دادگاه، چک‌هایی را که گواهی عدم پرداخت دارند، به دادگستری ببرند و دادگستری به راهنمایی رانندگی و سازمان ثبت اسناد دستور می‌دهد که پلاک خودروهای مالک چک و سایر اموال مالک چک را به نفع طلبکار ضبط کنند.
همه اطلاعات چک باید وارد سامانه شود
برای اجرای درست مورد قبلی لازم است تا اطلاعات چک در سیستم بانکی ثبت شود. به این ترتیب از اواخر آذرماه سال جاری، تمامی افرادی که قصد استفاده از چک دارند موظف هستند که پس از صدور چک، اطلاعات چک صادر شده را به همراه اطلاعات دریافت‌کننده چک در سامانه صیاد (سامانه صدور یکپارچه دسته چک) ثبت کنند.
نکته: با اینکه بارها خبر رونمایی از سامانه صیاد منتشر شده و حتی ویدیوی رونمایی آن در بانک مرکزی موجود است، ولی این سامانه هنوز در دسترس عموم قرار نگرفته است! [با اعلام بانک مرکزی و رونمایی رسمی از این سامانه، روش‌های کار و معرفی تصویری آن را در مطلبی جداگانه در دسترس شما قرار خواهیم داد.]
خداحافظی با چک حامل در قانون جدید چک
با توجه به همین موردی که در بند قبل خواندید -یعنی ثبت اطلاعات دریافت‌کننده چک در سامانه بانک مرکزی- به این ترتیب با «چک در وجه حامل» خداحافظی می‌کنیم. طبق اعلام بانک مرکزی، صدور چک در وجه حامل از ۲۲ آذر ممنوع است و چک باید در وجه ذی‌نفع مشخصی صادر و در سامانه صیاد هم حتما باید نام دریافت‌کننده چک قید شود.
نکته: هنوز بانک مرکزی شیوه برخورد با چک‌های حامل قدیمی را اعلام نکرده است؛ اینکه این چک‌های قدیمی تا چه زمانی قابل نقد شدن هستند؟ آیا برای خارج شدن چک حامل از سیستم بانکی زمان مشخصی تعیین می‌شود؟ و سوالاتی از این دست … [در صورت اعلام رسمی توسط بانک مرکزی این مطلب به‌روزرسانی شده و یا در مطلبی جداگانه در این خصوص اطلاع‌رسانی خواهد شد.]
خداحافظی با پشت نویسی چک
دومین اثری که منوط شدن صدور چک به ثبت اطلاعات آن در سامانه صیاد ایجاد می‌کند، از بین رفتن «پشت‌نویسی چک» است. با ثبت اطلاعات چک در سامانه صیاد، امکان نظارت بر چک از لحظه صدور و کنترل افراد پرخطر برای بانک مرکزی فراهم می‌شود و عملاً پشت‌نویسی چک به صورت دستی حذف و تمام زنجیره نقل و انتقالات چک در سامانه صیاد اتفاق خواهد افتاد.
در قانون جدید چک، دریافت دسته‌چک محدود می‌شود
۱- با این تفاسیر دیگر گرفتن دسته‌چک هم کار هرکسی نیست و شرط مهم برای تحویل دسته‌چک آن است که متقاضی ورشکسته یا از نظر مالی ناتوان نباشد و اعتبار مالی کافی داشته باشد.
۲- به جز این، او نباید در سه سال اخیر چک برگشتی داشته یا سوسابقه‌ای به نام او ثبت شده باشد.
۳- همچنین بدهکار نبودن متقاضی دریافت دسته چک هم مهم است و افراد زمانی می‌توانند درخواست دسته چک بدهند که تمامی بدهی‌هایشان را تسویه کرده باشند.
کسانی که دسته‌چک ندارند چه کنند؟
در قانون جدید چک اگر نیاز به چک داشته باشید اما قادر به دریافت دسته چک نباشید، می‌توانید به جای چک کاغذی تقاضای چک تک‌برگ الکترونیکی دهید و بدون اعتبارسنجی و رتبه‌بندی چک بگیرید، اما باید بدانید که هرگونه تخلفی با چک الکترونیک دقیقا گرفتاری‌هایی مشابه دسته چک کاغذی دارد و برای استفاده دوباره از چک، نه تنها باید از چک برگشتی‌تان رفع سواثر کنید، بلکه باید ۳ سال صبر کنید تا بتوانید دوباره چک بگیرید.
البته بد نیست بدانید این بخش از قانون جدید چک، دیرتر از بقیه اجرایی خواهد شد. چون به گفته قائم‌مقام بانک مرکزی سامانه مرکزی چک الکترونیک (چکاد) در مرحله بازنویسی نسخه جدید نرم‌افزاری است و احتمالا به این زودی‌ها در دسترس نخواهد بود.
قانون جدید چک چه زمانی اجرا می‌شود؟
با اینکه پیش‌بینی می‌شد به دلیل شرایط کرونایی حاکم بر کشور، اجرای این پروژه به دلیل وابستگی زیاد به قدرت شبکه بانکی، به تاخیر بیفتد ولی همچنان بانک مرکزی بر اجرای گام به گام آن اصرار دارد.
مدیر اداره اطلاعات بانکی بانک مرکزی به خبرگزاری‌ها گفته: «قانون جدید از اواخر آذرماه سال جاری به شکل گام به گام اجرا خواهد شد. اعتبارسنجی چک به صورت سامانه محور انجام خواهد گرفت و به طور کلی بیشتر امکانات جدید چک به صورت نرم‌افزاری و سیستمی به هموطنان ارائه خواهد شد.»
