این روزها بازار بورس ایران بسیار پرطرفدار شده و روزبه‌روز افراد بیشتری به سرمایه‌گذاری در آن علاقه نشان می‌دهند. در این مطلب به ۲۰ سوال پرتکرار تازه‌واردان بورسی پاسخ می‌دهیم.
تهران – اقتصاد برتر – ۲۰ تیر ۹۹
به گزارش #اقتصادبرتر این روزها بازار بورس ایران رونق بسیاری پیدا کرده و روز به روز افراد بیشتری به سرمایه گذاری در آن علاقه نشان می‌دهند. اما بورس نیز مثل همه حوزه‌های دیگر، مفاهیم مخصوص به خود را دارد که لازم است سرمایه‌گذاران تا حدودی با آن آشنایی پیدا کنند.
در ابتدای ورود به بازار سرمایه، ممکن است بعضی از فرایندها و ادبیات رایج در این حوزه، پیچیده به نظر برسد و سوالاتی را برایتان ایجاد کند. از این رو ما ۲۰ سوال پر تکرار سرمایه‌گذاران بورس ایران را جمع‌آوری کرده‌ایم و پاسخ هر سوال را به صورت دقیق و روشن، در اختیار علاقه‌مندان قرار خواهیم داد. با اقتصادبرتر همراه باشید!
سوالات متداول سرمایه‌گذاران بورس ایران چیست؟
بورس و بازار سرمایه حوزه گسترده‌ای است و بسته به میزان آشنایی و تجربه‌ی شما در این زمینه، ممکن است سوالات و ابهامات مختلفی برایتان ایجاد شود.
فهرست ۲۰ مورد از سوالات پر تکرار بورس و پاسخ آنها را در زیر می‌خوانید:
۱- برای سرمایه‌گذاری در بورس چه مبلغی لازم است؟
حداقل سرمایه‌ای که می‌توانید با آن وارد بورس شوید و سهام شرکت‌های مختلف را خریداری کنید، ۵۰۰ هزار تومان است. دقت کنید که برای خرید سهام هر شرکت این مبلغ نیاز است و با کمتر از آن امکان خرید ندارید. تا اواسط فروردین ۹۹ شما می‌توانستید با مبلغ ۱۰۰ هزار تومان سهام خریداری کنید اما متاسفانه طی سیاستی غلط و با وجود شعار “حمایت از سهامداران خرد”، حداقل مبلغ خرید سهام ناگهان به ۵۰۰ هزار تومان افزایش پیدا کرد. لذا در حال حاضر با این مبلغ امکان خرید وجود دارد و همچنین اضافه کردن سهم به سهام هر شرکت نیز از همین قانون پیروی می‌کند. سود یا زیانی که با آن مواجه می‌شوید به صورت درصدی محاسبه خواهد شد. طبیعتا هر چه سرمایه بیشتری وارد بورس کنید، میزان سود یا زیان شما نیز بیشتر خواهد شد. از طرف دیگر، حداقل مبلغ فروش سهام ۵ هزار تومان می‌باشد و شما می‌توانید به اندازه این مبلغ از سهامی که دارید را به فروش بگذارید.
۲- چه کسانی می‌توانند در بازار بورس سرمایه‌گذاری کنند؟
هر کسی با هر سن و مدرک تحصیلی می‌تواند در این بازار به معامله بپردازد. کافی است کد بورسی داشته باشید. کدی که شناسه شما در سازمان بورس و اوراق بهادار محسوب می‌شود. کارگزاری‌ها با دریافت مدارک و طی مراحل خاصی، کد بورسی را به صورت رایگان برای کاربران خود صادر می‌کنند. تنها هزینه‌ای که لازم است پرداخت کنید، مربوط به ثبت نام در سامانه سجام است و البته احراز هویت در دفاتر پیشخوان. پیش از این افراد زیر دیپلم از دریافت کد آنلاین محروم بودند اما در حال حاضر این قانون فقط برای افراد زیر ۱۸ سال اجرا می‌شود که آنها نیز می‌توانند با دریافت کد آفلاین به راحتی به معامله بپردازند.
۳- کارگزاری چیست؟
کارگزاری‌ها شرکت‌هایی هستند که به عنوان واسطه میان مردم و سازمان بورس عمل می‌کنند. همانطور که بانک‌های مختلف، مورد تایید بانک مرکزی قرار می‌گیرند و مردم برای انجام امور بانکی به آنها مراجعه می‌کنند، لازم است برای بهره‌مندی از خدمات سرمایه‌گذاری در بورس از طریق کارگزاری ها اقدام کنید. کارگزاری‌ها نیز مورد تایید سازمان بورس و اوراق بهادار قرار می‌گیرند و به این ترتیب، مردم معاملات خود را به واسطه آنها انجام می‌دهند. در قبال این خدمات، کارگزاری‌ها از معاملات سرمایه‌گذاران درصدی تحت عنوان کارمزد اخذ می کنند. کارمزد کارگزاری‌ها برای معاملات سهام برابر است با ۰.۰۰۳۸ درصد برای خرید و ۰.۰۰۳۸ درصد برای فروش. اخیراً طی تصمیمی کارمزد معاملات بورس ۲۰ درصد کاهش پیدا کرد. تصمیمی شجاعانه از سوی سازمان بورس که دو اتفاق خوب را در دل خود دارد: اول؛ کاهش هزینه‌های سرمایه گذاری و دوم؛ هدایت منابع به سمت صندوق توسعه و تثبیت برای کمک به بازار در مواقع ضروری و خاص.
۴- آیا می‌توان هم‌زمان از خدمات چند کارگزاری استفاده کرد؟
بله، می‌توانید در دو یا چند کارگزاری حساب معاملاتی داشته باشید و در همه آنها خرید انجام دهید. با این حال، امکان فروش سهام فقط در یک کارگزاری وجود دارد که به آن کارگزار ناظر گفته می‌شود. شما می‌توانید با درخواست “تغییر کارگزار ناظر” در یک نماد، آن سهم را به کارگزار ناظر خود انتقال داده و به فروش برسانید.
۵- کارگزار ناظر چیست؟
مدتی است که سامانه جدیدی برای معاملات راه‌اندازی شده و هر یک از نمادهای معاملاتی را زیر نظر یک کارگزار قرار داده است. به این کارگزار، “کارگزار ناظر” گفته می‌شود. با این شرایط، سهام هر نماد معاملاتی فقط از طریق کارگزار ناظر به فروش می‌رسد. البته برای خرید می‌توانید از طریق همه کارگزاری‌هایی که در آنها حساب کاربری دارید، اقدام کنید. ممکن است برای نمادهای معاملاتی مختلف، کارگزارهای مختلف داشته باشید.
۶- معاملات بورس در چه زمانی انجام می‌شود؟
معاملات سازمان بورس و اوراق بهادار از شنبه تا چهارشنبه ساعت ۹ صبح تا ۱۲:۳۰ ظهر انجام می‌شود. البته بازار از ساعت ۸:۳۰ باز می‌شود و می‌توانید سفارش‌های خود را ثبت کنید؛ اما معاملات از ساعت ۹ آغاز می‌شوند. این روند در تمامی روزهای سال، به غیر از پنج‌شنبه و جمعه و تعطیلات رسمی ادامه دارد. گاهی ممکن است به دلیل اختلالات هسته یا سنگین بودن صف یک یا چند سهام خاص ساعت معاملات تمدید شود و یا در ساعتی خارج از ساعات متداول، معاملات آن سهام صورت بگیرد.
۷- نوسان قیمت در بورس ایران چقدر است؟
برای پیشگیری از نوسان بیش از حد و افزایش و کاهش‌های ناگهانی، سقفی برای نوسانات بازار در نظر گرفته شده است. در حال حاضر دامنه نوسان روزانه قیمت سهام بورسی و بازار اول و دوم فرابورس در هر روز، نسبت به قیمت پایانی روز گذشته، می‌تواند از ۵+ درصد تا ۵- درصد، تغییر کند. در بازار پایه فرابورس بسته به نوع بازار دامنه نوسان ۳%، ۲% و ۱% است. در روز بازگشایی نماد پس از مجمع، محدودیتی در نوسان وجود ندارد. اگر نوسان بازار بورس از ۵+ یا ۵- فراتر رود، این اتفاق منجر به تعطیلی بورس خواهد شد. لذا گاهی مشاهده می‌کنیم که ناظر بازار برای جلوگیری از تعطیلی بازار در معاملات برخی از نمادها دخالت می‌کند و با ابطال معاملات آن نماد، مانع از تعطیلی بورس می‌شود. اتفاقی که هفته پیش در نماد شستا شاهد آن بودیم و به دلیل تأثیر مثبت شدید روی کلیت بازار و خطر عبور از ۵+ معاملات این نماد از طرف ناظر ابطال شد.
۸- پورتفو یا سبد سهام چیست؟
پورتفو، پورتفوی یا Portfolio واژه‌ای است که به یک مفهوم ساده اشاره دارد: مجموعه‌ای از دارایی‌ها و سهامی که یک فرد خریداری کرده است. با تشکیل این سبد، ریسک غیر سیستماتیک کاهش می‌یابد. وقتی چند نوع سهم را خریداری کرده باشید، ریسک ضرر خود را کاهش داده‌اید. در واقع سود یک سهم می‌تواند ضرر یک سهم دیگر را جبران کند. علاوه بر این بهتر است تمام تخم‌مرغ‌هایتان را داخل یک سبد نگذارید، چون بورس واقعا قابل پیش‌بینی نیست! خرید چند سهم عاقلانه‌تر از خرید یک سهم است که خیال می‌کنید بهتر از آن وجود ندارد!
۹- شاخص بورس چیست؟
بورس چندین شاخص دارد که هر کدام وضعیت بازار را از جنبه‌های مختلف نشان می‌دهند. مشهورترین و پرکاربردترین شاخص، به نام شاخص بازدهی یا شاخص قیمت و بازده نقدی یا TEDPIX شناخته می‌شود. این شاخص قیمت و سود سهام شرکت‌های پذیرفته شده در بورس و میانگین بازدهی سرمایه‌گذاران در بورس را نشان می‌دهد.
۱۰- کدام سهم را برای خرید انتخاب کنیم؟
برای داشتن یک سرمایه‌گذاری پر سود، باید سهمی را انتخاب کنید که احتمال افزایش قیمت بیشتری داشته باشد. این پیش‌بینی بر اساس تجزیه و تحلیل بازار انجام می‌شود. روش‌های مختلفی برای تحلیل بازار وجود دارد که در این میان، تحلیل بنیادی و تحلیل تکنیکال شهرت و رواج بیشتری دارند. اگر به دنبال کسب سود در کوتاه‌مدت هستید بهتر است بیشتر به تحلیل تکنیکال سهم توجه کنید و اگر به دنبال سود بلندمدت و داشتن سهام مطمئن و همیشگی هستید بهتر است سراغ تحلیل بنیادی بروید. علاوه بر این تحلیل‌ها باید همیشه به اخبار پیرامون سهام مثل احتمال افزایش سرمایه، افزایش قیمت مواد خام شرکت، خرید شرکت‌های دیگر و گسترش شرکت، اخبار زیرمجموعه‌های سهام و … توجه داشته باشید و طبق مجموع این اطلاعات، استراتژی معاملاتی خود را انتخاب کنید.
۱۱- روش تحلیل بنیادی چیست؟
تحلیل بنیادی Fundamental Analysis بر محاسبه ارزش ذاتی هر سهم تاکید دارد و برای این کار، فاکتورهای مختلفی از جمله وضعیت کلی اقتصاد و عملکرد شرکت را در نظر می‌گیرد. این رویکرد عقیده دارد که سهام هر شرکت در بلندمدت به سمت ارزش ذاتی خود حرکت می‌کند و بنابراین برای داشتن یک سرمایه‌گذاری پرسود و مطمئن باید ارزش ذاتی سهام را محاسبه کرد و پس از آن فقط صبر کرد و صبر.
۱۲- روش تحلیل تکنیکال چیست؟
در روش تحلیل تکنیکال، آمارهای فعالیت بازار آنالیز می‌شود. تحلیلگران تکنیکال فاکتورهایی مثل قیمت و حجم معاملات را در نظر می‌گیرند و با تشخیص روندها و الگوها، سهم‌های پرسود را شناسایی می‌کنند. آنها معتقدند با بررسی‌های آماری، می‌توان میزان رشد سهم‌های مختلف را پیش‌بینی کرد. با این روش تنها سهم‌هایی شناسایی می‌شوند که در کوتاه‌مدت سودده هستند و علاوه بر این به دلیل عدم اطمینان از بنیاد آنها، در زمره سهم‌های بسیار پرریسک به شمار می‌روند که ورود به این سهم‌ها به هیچ وجه به تازه‌واردان بورس توصیه نمی‌شود.
۱۳- قیمت اسمی سهام چیست؟
قیمت اسمی رقمی است که در اساس‌نامه شرکت‌ها ذکر می‌شود و معمولا برابر با ۱۰۰ تومان است؛ اما سهم‌ها با این قیمت خرید و فروش نمی‌شوند. عملکرد شرکت و میزان عرضه و تقاضا، رقم خرید و فروش سهم را مشخص می‌کند. بنابراین نیازی نیست در تحلیل‌ها و سرمایه‌گذاری خود قیمت اسمی سهم‌ها را در نظر بگیرید.
۱۴- ارزش ذاتی سهم به چه معناست؟
ارزش ذاتی یا Intrinsic value یک سهم، یکی از فاکتورهایی است که به ویژه تحلیلگران بنیادی برای سرمایه‌گذاری از آن استفاده می‌کنند. این ارزش با یک بررسی جامع و کامل درباره شرکتی که سهام را ارائه کرده، تعیین می‌شود. در این تحلیل، صورت‌های مالی، ظرفیت رشد شرکت و دارایی‌های گوناگون آن (زیرمجموعه‌ها، اموال و املاک، احتمال افزایش سرمایه، سود انباشته و …) بررسی می‌شود.
۱۵- قیمت روز یا قیمت بازاری سهام یعنی چه؟
قیمت روز یا قیمت بازاری به قیمت خرید و فروش یک سهم در بازار اشاره دارد. یعنی همان رقمی که امروز برای خرید یک سهم خاص باید بپردازید. این رقم لزوماً با ارزش ذاتی سهام برابر نیست و ممکن است بیشتر یا کمتر از آن باشد. میزان عرضه و تقاضا، اوضاع سیاسی و اقتصادی کشور و جهان، هیجانات سرمایه‌گذاران، رفتار سهامدارن عمده، بازی بازیگران سهم، رفتار سهامداران حقوقی و … روی قیمت روز سهام تأثیر می‌گذارند.
۱۶- برای سرمایه‌گذاری در بورس از چه کسی مشاوره بگیریم؟
کلاس‌ها و دوره‌های آنلاین و حضوری مختلفی برای یادگیری روش‌های مختلف تحلیل وجود دارد. اگر وقت و حوصله یادگیری مبانی بورس را داشته باشید می‌توانید خودتان اوضاع بازار را تحلیل کنید و در مورد خرید و فروش‌هایتان تصمیم بگیرید. شرکت‌های مشاور سرمایه‌گذاری و سبدگردان نیز در این زمینه خدمات مشاوره ارائه می‌دهند. این شرکت‌ها تحت نظارت دقیق سازمان بورس هستند و تجربه و تخصص بسیاری در این زمینه دارند؛ بنابراین معمولا عملکرد خوبی از آنها مشاهده می‌شود و سود بالایی را نصیب مشتریان خود می‌کنند.
۱۷- سبدگردانی چیست؟
افراد و شرکت‌های باسابقه تحت نظارت سازمان بورس و اوراق بهادار، می‌توانند خدمات مشاوره و خرید و فروش به مشتریان خود ارائه دهند. آنها با در نظر گرفتن میزان سرمایه و میزان ریسک‌پذیری مشتری، برای او یک سبد سهام تشکیل می‌دهند، دارایی‌های او را مدیریت می‌کنند و درصدی از سود را به عنوان کارمزد خود برمی‌دارند.
۱۸- عرضه اولیه چیست؟
زمانی که یک شرکت برای اولین بار سهام خود را در بازار ارائه می‌کند، عرضه اولیه صورت گرفته است. شرکت مذکور پیش از انجام عرضه اولیه، سال‌ها در بازار فعالیت کرده و موفقیت آن تضمین شده است. پس از تعیین قیمت، سهام به میزان مشخصی وارد بازار می‌شود و طبق تجربه قیمت آن تا چندین درصد افزایش پیدا خواهد کرد. به دلیل احتمال کسب سود بالا و بدون دردسر، مردم تمایل زیادی به خرید عرضه اولیه دارند و جو خوش‌بینانه‌ای در این زمینه حاکم است.
۱۹- صف خرید و صف فروش یعنی چه؟
عرضه و تقاضا دو رکن اصلی هر بازاری هستند و بر قیمت‌ها تاثیر می‌گذارند. در بازار بورس هم همیشه تعدادی خریدار و فروشنده برای هر سهم وجود دارد. گاهی اوضاع تغییر می‌کند و بنا به دلایل مختلف، تعداد زیادی از سرمایه‌گذاران سهم یک شرکت خاص را برای فروش می‌گذارند و تمایل زیادی برای خرید آن سهم وجود ندارد. در این حالت، صف فروش ایجاد می‌شود. در این حالت فروش سهم بسیار دشوار خواهد شد. گاهی نیز یک سهم با اقبال عمومی مواجه می‌شود و افراد زیادی افزایش قیمت آن را پیش‌بینی می‌کنند. در این حالت، صف خرید ایجاد می‌شود. یعنی تعداد بسیاری از سرمایه‌گذاران تمایل به خرید دارند و فروشنده زیادی وجود ندارد. در این حالت خرید سهم بسیار دشوار می‌شود و گاهی غیرممکن. گاهی نیز سهامداران حقوقی و بازیگران سهم، صف فروشی را ترتیب می‌بینند که واقعی نیست و در این حالت سهامداران دیگر فریب خورده و از ترس ضرر سهام خود را به فروش می‌گذارند و همان سهامداران حقوقی این سهم‌ها را به سرعت جمع می‌کنند زیرا از سود بالا و نزدیک آن شرکت خاص اطلاع دارند و در واقع می‌خواهند سود بیشتری را نصیب خود کنند! متاسفانه در اکثر مواقع تازه‌واردها قربانی این بازی‌ها می‌شوند و سودهای کلانی را از دست می‌دهند.
۲۰- ضریب بتا چیست؟
ضریب بتا β معیاری است که با استفاده از داده‌های آماری و تاریخی به دست می‌آید. این معیار میزان ریسک سیستماتیکی را نشان می‌دهد که هر سرمایه‌گذار با خرید سهم در تناسب با ریسک کل بازار قبول می‌کند. بتای هر سهم نشان می‌دهد که آن سهم نسبت به بازار چقدر نوسان دارد و در واقع نشان می‌دهد که نوسان‌های بازار چقدر و با چه شدتی روی سهم مورد نظر تاثیر می‌گذارند. بتای بازار با عدد یک نشان داده می‌شود. اگر بتای یک سهم کمتر از یک باشد، آن سهم نسبت به بازار نوسان کمتر و اگر بیشتر از یک باشد نسبت به بازار نوسان بیشتری دارد.
